Сеопфатната подготовка за востанието не била извршена, бидејќи востанието неочекувано започнало еден месец порано и брзо се проширило во Дебарско, Струшко и Охридско. Обединетите македонски и албански чети го зазеле Дебар и на 9 септември 1913 година претставниците на српската администрација биле протерани од градот. Два српски полка успеале да се повлечат, а 420 војници биле заробени. Во градот била воспоставена нова власт, а во привремената управа биле Сефадин Пустина, Христо Атанасов, Иван Бојчев, Нестор Георгиев, Риза бег, Бајрам Стрезимир, Наум Бојаџиев и други, сите со потекло од Дебар.

Востаниците успеале да ги протераат српските војски и администрација и од Струшко и Охридско. Четвртиот српски полк бил заробен заедно со сите офицери. Неколку српски топови биле заробени во Охрид, каде што четите на Петар Чаулев и Павле Христов влегле на 12 септември. Жителите на градот ги поздравиле организациските чети.

војводата на ВМОРО Павле Христов

Набргу било свикано собрание и била формирана привремена управа, во која влегле:

Лев Огненов,

Иван Групчев,

Павел Христов,

Лев Кацков,

Петар Филев и други истакнати граѓани.

На сличен начин била воспоставена револуционерната власт во Струга и околните села.

На 15 септември 1913 година во Охрид се собрале неколку илјади вооружени востаници. За командант на сите сили бил избран Петар Чаулев.

Било решено востаниците веднаш да тргнат кон Битола и Кичево. Биле избрани и војводите, кои требало дејствуваат во соодветните области. Меѓутоа, токму кога востаниците се подготвувале да дејствуваат, Чаулев добил информација дека на барање на српските власти, грчките војници ја минале границата и се упатиле кон Подградец во јужниот крај на Охридското Езеро. Чаулев веднаш испратил еден учител да го предупреди грчкиот командант да се повлече со војниците или во спротивност ќе бидат нападнати. Грчките војници се повлекле, но востаниците изгубиле драгоцено време.

Избувнувањето на востанието и прогонување на српските сили од Дебарско, Струшките и Охридско ги поттикнале српските власти да објават дека започнала нова војна. На 11 септември бил издаден кралски декрет за мобилизација. За задушување на востанието освен редовната армија биле мобилизирани дополнително околу 100 илјади војници.

Милан Матов и окружните војводи на Организацијата - 1908

Во Битола се концентрирала бројна српска војска и затоа Чаулев им наредил на востаниците прво да го заземат Кичево, а потоа да тргнат кон Битола. На пат за Кичево, востаничките чети се судриле со српската војска. Борбата траела два дена на 17 и 18 септември.

Српските сили четири пати биле принудени да се повлечат, а востаничките позиции биле бранети од четите на Антон Шибаков и Нестор Георгиев. Меѓутоа, поради бројноста и подоброто вооружување на српската војска, востаниците биле принудени да се повлечат кон Галичица. Во меѓувреме, востаниците под команда на Чаулев, кај селото Иванчишта ги победила српските сили и на 17 септември го зазеле Кичево. Целата територија на исток од Црн Дрим и Охридското Езеро се наоѓало во рацете на востаниците.

Меѓутоа откако пристигнале дополнителни српски сили и била довлечкана артилерија, започнала српска контраофанзива. На 18 септември востаниците биле принудени да се повлечат јужно од Кичево кон Галичица, на територијата помеѓу Охридското и Преспанското Езеро. На 18 и 19 септември се воделе тешки борби кај Голо Брдо. Тука како поддршка на српските сили дошле грчки војници од југ.

На 19 септември селата околу Охрид биле освоени и опожарени од страна на српските чети. Србите успеале да влезат и во самиот град. Сите востанички чети, македонски и албански, на 20 септември биле принудени да отстапат на запад од Голо Брдо. Истиот ден раководителите на ВМOРО биле информирани дека албанските чети се распуштаат и востаниците заедно со своите семејства се засолниле во Албанија. По оваа информација, Петар Чаулев дал наредба за распуштање на македонските востанички чети и нивно трансформирање во мали единици, секоја со одделен војвода.

Задушување

При задушување на востанието српските сили и чети извршиле масовни насилство и материјална штета врз населението во востанатите области. Врз основа на специјалната Уредба за општествена безбедност во новоприсоединетите области, бил извршен страшен терор.

Особено безмилосно дејствувале четниците на српската Народна одбрана. Од 160 учители само 10 не биле затворени. Во Охридска околија биле изгорени околу 30 села, а меѓу Охрид и Гостивар биле опустошени дури 180 села. Во Охрид биле убиени осум свештеници, петмина учители и околу 150 државјани. Убиени се и околу 500 Турци и Албанци.

Другиот востанат регион, Дебарско, исто така бил подложен на пустошење. Градот бил речиси целосно уништен. Биле опожарени и ограбени десетина села. При одбраната на Дебар загинаа над 300 четници, а биле убиени и стотина невини жители.

Во Кичево и кичевско од страна на српските војници и чети биле убиени над 100 души македонски и албански првенци. Освен тоа како приврзаници на востаниците повеќе од 150 лица биле жестоко претепани. Како резултат на тепањето 17 од нив умреле. Во селото Пласница, Кичевско, биле убиени 46 души, а 5 куќи биле изгорени. Во селото Ѓавато се убиени над 40 лица.